Güçlü bir antioksidan olan C vitamini; doku yenilenmesi ve yara iyileşmesinde büyük önem taşıyan kolajenin biyosentezinde kritik rol oynar.1,2 Buna ek olarak, glutatyon ile birlikte çalışıp vücutta kullanılmış olan E vitamininin rejenerasyonunu sağlar.3 Aynı zamanda karnitinin ve bazı hormonların biyosentezinde ve demir emilimi ile depolanmasında da görev almaktadır.4 Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini insan vücudunda sentezlenemediği ve suda çözünen bir vitamin olduğundan depolanmadığı için günlük olarak dışarıdan alınması gereklidir.1 Günlük alınması tavsiye edilen dozu (RDA) yetişkin erkekler için 90 mg, kadınlar için de 75 mg olarak belirlenmiştir.1,4
Türkiye coğrafyasında C vitamini bakımından zengin meyveler ve sebzeler bulunmaktadır.4 Örneğin 100 gram çiğ havuçta 3 mg, domateste 15 mg, portakalda 45 mg, limonda 30 mg civarında C vitamini bulunur.6-9-8 Bu meyve-sebzelerin yanı sıra kırmızı ve yeşil biberler, kivi, brokoli, çilek, Brüksel lahanası da C vitamini bakımından zengindir.1,7 Ancak, ısı ile hızla bozulabildiği için çoğu besin saklama veya pişirme sırasında Askorbik asit içeriğini kaybetmektedir.10
C vitamini eksikliğinde yorgunluk, eklem ağrıları, yara iyileşmelerinde güçlük, diş eti hastalıkları ve ciddi vakalarda skorbüt görülür.1,4 Bu vitaminin eksikliği nadir görülse de çevre kirliliği, sigara veya alkol kullanımı, gebelik ve kronik hastalıklar nedeniyle gereksinim artabileceğinden özellikle risk grubunda olan kişilerin yeterli ve dengeli beslenmeye özen göstermesi gerekmektedir.11 Günde C vitamini bakımından zengin toplamda 5 meyve-sebze tüketildiğinde, tavsiye edilen günlük miktara kolaylıkla ulaşılabilir. 9 Ancak besinlerle yeterli düzeyde alınamadığında, C vitamini içeren takviyelerin kullanımı önem kazanmaktadır. Bu takviyeler piyasada çoğunlukla ester veya tuz formunda ve 1000 mg’a kadar değişen dozlarda bulunmaktadır. Vitaminin emilimi ve metabolizması da dikkate alınarak formüle edilen 1000 mg bir takviye vücudumuza yaklaşık 200 mg aktif askorbik asit sağlayacaktır ve bu da takviye için optimum miktardır.9,12
Özellikle son dönemlerde COVID-19’a karşı koruyucu etkisi ve tedavide etkili olup olmadığı konusunda yapılan araştırmalar, C vitamini içeren takviyelerin kullanımında ciddi bir artışa yol açmıştır.13-15 Piyasada farklı konsantrasyonlarda C vitamini takviyeleri mevcuttur ve bu takviyeler reçetesiz alınabildiğinden bilinçsiz kullanıldığında ihtiyacımız olan miktardan fazlasını almak mümkündür.
C vitamini için günlük alınabilecek maksimum limit değer 2 gram (2000 mg) olarak belirlenmiştir. Bu dozun aşımı durumunda istenmeyen etkiler ile karşılaşılabilir. En sık görülen istenmeyen etkiler ishal, bulantı, karın ağrısı ve diğer sindirim sistemi problemleridir.1 Böbrek taşı öyküsü olan insanlarda, C vitamininin günlük limitin üzerinde alınması daha da sakıncalıdır.5,16 Ayrıca C vitamini takviyelerinin amfetamin türevleri ve deferoksamin gibi bazı ilaçlarla etkileşimi olduğundan bilinçsiz kullanılmamalıdır.17 Antioksidanlar, yüksek dozlarda kullanıldığında kendileri oksidasyona yol açacak metabolitlere dönüşebilir. Bu nedenle sağlığın korunması için kullanılacak C vitamininin kararında kullanılması gerektiği unutulmamalıdır.
Referanslar:
1 Vitamin C – Fact Sheet for Healthcare Professionals, National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminC-HealthProfessional/
2 Pacier, C., & Martirosyan, D. M. (2015). Vitamin C: optimal dosages, supplementation and use in disease prevention. Functional Foods in Health and Disease, 5(3), 89-107
3 Niki, E., Tsuchiya, J., Tanimura, R., & Kamiya, Y. (1982). Regeneration of vitamin E from α-chromanoxyl radical by glutathione and vitamin C. Chemistry Letters, 11(6), 789-792.
4 Frei, B., & Traber, M. G. (2001). The new US Dietary Reference Intakes for vitamins C and E. Redox report, 6(1), 5-9.
5 Jacob RA, Sotoudeh G. Vitamin C function and status in chronic disease. Nutr Clin Care. 2002 Mar-Apr;5(2):66-74. doi: 10.1046/j.1523-5408.2002.00005.x. PMID: 12134712.
6 Samancioglu, A., Sat, I. G., Yildirim, E., Ercisli, S., Jurikova, T., & Mlcek, J. (2016). Total phenolic and vitamin C content and antiradical activity evaluation of traditionally consumed wild edible vegetables from Turkey
7 Tarrago-Trani, M. T., Phillips, K. M., & Cotty, M. (2012). Matrix-specific method validation for quantitative analysis of vitamin C in diverse foods. Journal of Food Composition and Analysis, 26(1-2), 12-25.
8 Najwa, F. R., & Azrina, A. (2017). Comparison of vitamin C content in citrus fruits by titration and high performance liquid chromatography (HPLC) methods. International Food Research Journal, 24(2), 726.
9 Levine, M., Rumsey, S. C., Daruwala, R., Park, J. B., & Wang, Y. (1999). Criteria and recommendations for vitamin C intake. Jama, 281(15), 1415-1423.
10 Léger, D. (2008). Scurvy: reemergence of nutritional deficiencies. Canadian Family Physician, 54(10), 1403-1406.
11 Halime, U, Sümeyye, E, Çatak, J., & Yaman, M. (2020). Vitamin C ve Hastalıklar Üzerine Etkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 746-756.
12 Levine, M., Conry-Cantilena, C., Wang, Y., Welch, R. W., Washko, P. W., Dhariwal, K. R., ... & Cantilena, L. R. (1996). Vitamin C pharmacokinetics in healthy volunteers: evidence for a recommended dietary allowance. Proceedings of the National Academy of Sciences, 93(8), 3704-3709.
13 Feyaerts, A. F., & Luyten, W. (2020). Vitamin C as prophylaxis and adjunctive medical treatment for COVID-19?. Nutrition, 79, 110948.
14 Hemilä, H., & Chalker, E. (2020). Vitamin C as a Possible Therapy for COVID-19. Infection & chemotherapy.
15 Macit, M. S. Covid-19 salgını sonrası yetişkin bireylerin beslenme alışkanlıklarındaki değişikliklerin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(3), 277-288.
16 Baxmann, A. C., De OG Mendonca, C., & Heilberg, I. P. (2003). Effect of vitamin C supplements on urinary oxalate and pH in calcium stone-forming patients. Kidney international, 63(3), 1066-1071.
17 Lexicomp®.Drug Interactions. https://online.lexi.com/lco/action/interact. Son erişim: 30.12.2020
(Yeditepe Üniversitesi İlaç ve Zehir Bilgi - Danışma Biriminin tüm yazılarına fakültemizin websitesinden "Araştırma" başlığı altından PEPIRC / YIZDA alt başlığına tıklayarak ulaşabilirsiniz.)
