Endüstride boya inceltici, teksir makine sıvısı, antifriz, cam temizleyici gibi maddelerin yapımında kullanılan metil alkol (metanol) aynı zamanda yasadışı olarak sahte içki yapımında kullanılmaktadır1.
Normal şartlarda alkollü içkiler etil alkol (etanol) ile hazırlanmaktadır. Ancak sahte içki yapımında maliyetleri düşürmek ve daha fazla kazanç elde etmek amacıyla insan sağlığına çok zararlı olan metil alkol ilave edilmektedir1. Resmi kayıtlara göre Türkiye’de 1993 ile 2001 yılları arasında 271 adet metil alkol zehirlenmesine bağlı ölüm gerçekleşmiştir2. 2002-2010 yılları arasında ise 383 adet kayıtlı ölüm vakası bulunmaktadır1. Günümüzde hala metil alkole bağlı zehirlenme ve ölüm vakaları bildirilmektedir.
Metil alkol vücutta formaldehit ve formik aside dönüşür. Metil alkol zehirlenmesi formik asit birikimine bağlı kanın pH değerinin asit hale gelmesi sonucu gelişen asidoza bağlıdır. Asidoz gelişmesi retinada sinir tahribatı ve buna bağlı olarak körlük ve daha ciddi vakalarda ölümle sonuçlanmaktadır3. Metil alkol kan düzeyi 20 mg/dL üstünde toksik kabul edilmektedir. 40 mg/dL üstü dozlarda çok ciddi etkiler görülebilmekteyken, 80-100 mg/dL düzeyi genellikle ölümcül sınır düzeyi olarak kabul edilmektedir1. Diğer bir deyişle, 4-15 mL (1-3 tatlı kaşığı) metil alkol içilmesi sonucu körlük, 15-100 mL dozda ise ölüm meydana gelebilmektedir2,4.
Sahte içki tüketildikten sonraki ilk 5 saatte sarhoşluk belirtileri görülmektedir. Zehirlenmenin ilk belirtileri genellikle metil alkol alımından 10-24 saat sonra görülmeye başlar. 30 saatten sonra ise ciddi metabolik asidoz gelişmektedir. Sahte içki tüketilmesiyle oluşan zehirlenme metil alkol miktarına bağlı olarak gelişen asidozun derecesine bağlıdır ve aşağıdaki belirtiler ortaya çıkar3:
- Bilinç bulanıklığı, denge ve hareket bozukluğu,
- Baş ağrısı,
- Bulantı, kusma,
- Şiddetli karın ağrısı,
- Sırt, kol ve bacaklarda ağrı,
- Görme bozukluğu ve daha sonra körlük,
- Tedavi edilmediği taktirde metabolik asidoz, koma ve solunum durması sonucu ölüm3.
Metil alkol ve etil alkol ayırımını renk, koku veya tat ile yapmak mümkün değildir. Bu ayrım yalnızca laboratuvar şartlarında yapılan analiz yöntemleri ile mümkündür. Bu nedenle alkol içeren ürünler tüketilmeden önce kaynağının güvenilirliğinden emin olunmalıdır.
Konuyla alakalı daha detaylı bilgi için Yeditepe Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Aydın'ın Habertürk televizyonunda yayınlanan Oylum Talu ile Burası Haftasonu programında metil alkol zehirlenmeleri ile ilgili yapmış olduğu açıklamalara aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
REFERANSLAR
- Kurtaş, Ö., Imre, K. Y., Özer, E., Can, M., Birincioğlu, İ., Bütün, C., ... & Yılmaz, R. (2017). The evaluation of deaths due to methyl alcohol intoxication.
- Yayci, N., Ağritmiş, H., Turla, A., & Koç, S. (2003). Fatalities due to methyl alcohol intoxication in Turkey: an 8-year study. Forensic Science International, 131(1), 36-41.
- Olson K, Anderson I, Benowitz N, Blanc P, Clark R, Kearney T, Osterloh J. (2006). Poisoning & Drug Overdose 5th Edition, 260-262
- Moon, C. S. (2017). Estimations of the lethal and exposure doses for representative methanol symptoms in humans. Annals of Occupational and Environmental Medicine, 29(1), 44.
(Yeditepe Üniversitesi İlaç ve Zehir Bilgi - Danışma Biriminin tüm yazılarına fakültemizin websitesinden "Araştırma" başlığı altından PEPIRC / YIZDA alt başlığına tıklayarak ulaşabilirsiniz.)
