COVID-19 hasta kişiyle direkt temas veya damlacık yolu ile bulaşan bir solunum yolu hastalığı olmakla birlikte virüsün bulaştığı yüzeye dokunulduktan sonra ağız, burun ve gözlere dokunulması da virüsün bulaşmasına sebep olmaktadır.1 Günümüz verilerine göre evde hazırlanan, restoranlarda tüketilen veya sipariş ile getirilen ürünlere temas ile COVID-19 bulaşma ihtimali çok düşüktür.2,3 Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’ne göre gıdalara, gıdaların ambalajlarına veya alışveriş torbalarına temas ile ilişkili olduğu düşünülen herhangi bir COVID-19 vakasına rastlanmamıştır. Yine de hem bulaş riskinin minimuma indirilmesi hem de yiyecek kaynaklı hastalıkların önlenmesi açısından alınması gereken bazı önlemler bulunmaktadır.4
Bulaş riskini ortadan kaldırmak için alınabilecek en etkili önlem el yıkama alışkanlığı edinmektir. Alışverişten önce ve sonra, eve sipariş edilen ürünler teslim alındıktan sonra, yemek hazırlamaya başlamadan önce ve yemek yemeden önce ellerin su ve sabun ile en az 20 saniye iyice yıkanması gerekmektedir. Alışveriş sonrasında satın alınan gıda ürünleri paketlerinden çıkarılmalı ve ambalajlar kapağı olan bir çöp kutusuna atılmalıdır.2,3,4 Konserve yiyeceklerin kapakları açılmadan önce mutlaka temizlenmelidir.3,5
Amerikan Zehir Kontrol Merkezleri Birliği Ulusal Zehir Veri Sistemi’ne göre pandemi sürecinde dezenfektan ve temizlik ürünlerine bağlı zehirlenme vakalarında belirgin bir artış mevcuttur. Mayıs 2020 tarihinde Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’nin 502 Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı yetişkin ile yürütülen anket çalışmasına göre katılımcıların %39’u Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri tarafından önerilmeyen yüksek riskli COVID-19 bulaşını önleme uygulamalarından en az birini uygulamaktadır. Katılımcıların %19’u dezenfeksiyon için meyve ve sebze gibi gıdaları çamaşır suyu ile temizlediklerini belirtmiştir.6
Meyve ve sebzeler sabun, çamaşır suyu gibi kimyasal ürünlerle kesinlikle temizlenmemelidir.5 Birçok meyve ve sebzenin gözenekli yapıda olması sebebiyle kullanılan kimyasal ürünlerin bu gözeneklerden emilmesi tatlarını ve güvenliğinde değişime sebep olabilmektedir.7 Bu yüzden kimyasal ürünler kullanmak yerine akan soğuk suyun altında durulamak en uygun yöntemdir. Kabuğu yenmeyen gıdalar da bu kurala dahildir. Yapıca sert olan meyve ve sebzeler uygun bir fırça ile fırçalanabilir.3,5 Yiyeceklerin içerisinde bulunduğu ambalajların temizliğinde de dezenfektan olarak çamaşır suyu gibi kimyasal temizlik malzemelerinin kullanılması uygun değildir.3,8,9 Ek önlemler almak istenirse ürün paketleri silinerek temizlenebilir veya açık bir yerde havalandırılabilir.5
Çatal, kaşık, tabak, tencere gibi yiyecek hazırlanmasında ve tüketiminde kullanılan araç gereçlerin temizliğinde bulaşık makinesinde yüksek sıcaklıktaki programların seçilerek temizlenmesi yeterlidir. Bulaşık makinesinin olmadığı durumlarda sıcak su ve bulaşık deterjanı kullanılarak temizlik yapılmalıdır.8 Mutfak tezgahları düzenli bir şekilde uygun yüzey temizleyici ürünler ile temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir, dezenfekte edilen yüzey yemek hazırlamadan önce mutlaka durulanmalıdır.5
Referanslar
1 WHO, COVID-19 and Food Safety: Guidance For Food Businesses, 11.09.2020 tarihinde https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331705/WHO-2019-nCoV-Food_Safety-2020.1-eng.pdf adresinden erişilmiştir.
2 CDC, Running Errands, 11.09.2020 tarihinde https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily-life-coping/essential-goods-services.html adresinden erişilmiştir.
3 UNICEF, Handling And Preparing Food, 11.09.2020 tarihinde https://www.unicef.org/coronavirus/cleaning-and-hygiene-tips-help-keep-coronavirus-covid-19-out-your-home#food adresinden erişilmiştir.
4 CDC, Food Safety, 11.09.2020 tarihinde https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily-life-coping/food-and-COVID-19.html adresinden erişilmiştir.
5 FDA, Shopping for Food During the COVID-19 Pandemic - Information for Consumers, 11.09.2020 tarihinde https://www.fda.gov/food/food-safety-during-emergencies/shopping-food-during-covid-19-pandemic-information-consumers adresinden erişilmiştir.
6 CDC, Knowledge and Practices Regarding Safe Household Cleaning and Disinfection for COVID-19 Prevention, 16.09.2020 tarihinde https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6923e2.htm?s_cid=mm6923e2_w#F2_down adresinden erişilmiştir.
7 United States Department of Agriculture, Guide to Washing Fresh Produce, 16.09.2020 tarihinde https://nifa.usda.gov/sites/default/files/resource/Guide%20to%20Washing%20Fresh%20Produce508.pdf adresinden erişilmiştir.
8 BC Center For Disease Control, Cleaning and Disinfecting, 11.09.2020 tarihinde http://www.bccdc.ca/health-info/diseases-conditions/covid-19/prevention-risks/cleaning-and-disinfecting adresinden erişilmiştir.
9 UC Davis Health, How To Safely Grocery Shop During Coronavirus (COVID-19), 11.09.2020 tarihinde, https://health.ucdavis.edu/good-food/blog/grocery-shopping-during-covid19.html adresinden erişilmiştir.
(Yeditepe Üniversitesi İlaç ve Zehir Bilgi - Danışma Biriminin tüm yazılarına fakültemizin websitesinden "Araştırma" başlığı altından PEPIRC / YIZDA alt başlığına tıklayarak ulaşabilirsiniz.)